Meer dan 90% van mensen met schouderklachten wordt ‘s nachts wakker van de pijn. Een indrukwekkend cijfer dat laat zien hoe nauw slaap en schouderpijn met elkaar verweven zijn. Het probleem gaat verder dan alleen nachtelijke pijn: slechte slaap kan pijnklachten versterken, wat weer tot meer slaapproblemen leidt. Een vicieuze cirkel die doorbroken moet worden.
Schouderexpert Jef Aalmoes ziet dit dagelijks in zijn praktijk in Heerhugowaard en Den Helder. “Het is opvallend hoe vaak patiënten vertellen dat ze de hele nacht maar één kant op kunnen liggen,” vertelt hij. “Vooral bij frozen shoulder en kalkafzettingen zie je dat mensen echt worstelen met hun slaaphouding.” Zijn ervaring bevestigt wat recent onderzoek aantoont: de relatie tussen schouderklachten en slaapstoornissen is complex en veelomvattend.
Waarom schouderklachten slaap verstoren
De mechanismen achter nachtelijke schouderpijn zijn veelzijdig. Onderzoek toont aan dat rotator cuff aandoeningen, subacromiaal pijnsyndroom en adhesieve capsulitis (frozen shoulder) allemaal leiden tot significant verslechterde slaapkwaliteit. Een systematische review van 1.516 patiënten met rotator cuff letsels toonde aan dat 91-93% nachtelijke pijn ervaart, met een gemiddelde pijnscore van 5,5 op een schaal van 10. (Castro-Contreras & Valdez-Pardo, 2022)
“Bij veel schouderklachten duurt het lang voordat er verbetering optreedt,” legt Jef uit. “Zo kan een frozen shoulder negen maanden duren, maar het kan ook tweeënhalf, drie jaar duren.” Deze lange duur maakt dat slaapstoornissen langdurig aanhouden, wat de pijnbeleving kan versterken.
Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat mensen met schouderklachten een 4,86 keer hoger risico hebben op slaapproblemen vergeleken met gezonde personen. Dit is niet alleen het gevolg van pijn – ook verminderde schouderfunctionaliteit draagt bij aan slaapproblemen. (Hammad et al., 2022)
De verborgen invloed van slaaphouding
Een opmerkelijke bevinding uit Deens onderzoek onder 83 patiënten toont aan dat 67% van mensen met eenzijdige schouderpijn juist op de pijnlijke schouder slaapt. (Kempf, B., & Kongsted, A. 2012)
“Dat is bijzonder,” merkt Jef op. “Mensen denken vaak dat ze er niet op liggen, maar metingen laten zien dat ze toch regelmatig op de aangedane zijde terechtkomen.”
De verklaring ligt mogelijk in onze slaapfysiologie. Tijdens de slaap is de pijnprikkeldrempel hoger door remming in de thalamus. Pas bij het ontwaken of tijdens overgangen tussen slaapfasen komt de pijnprikkel door, waardoor mensen zich bewust worden van hun lighouding.
“We zien uit onderzoek dat mensen ook van hun partner wegdraaien tijdens het slapen,” vertelt Hidde Hulshof, oprichter van SlaapFysio. “Dit kan interessant zijn voor adviezen: als iemand bijvoorbeeld aan de linkerkant van het bed slaapt en van zijn partner wegdraait, ligt hij automatisch meer op zijn rechterschouder. Door van kant te wisselen, kun je mogelijk de belasting verminderen.”
Praktische doorbraak van de pijn-slaap cirkel
Behandeling van de onderliggende oorzaak
De basis blijft altijd behandeling van de schouderklacht zelf. Onderzoek toont aan dat na chirurgische reparatie van rotator cuff letsels pijnscores dalen van gemiddeld 5,5 naar onder de 2 punten, terwijl slaapkwaliteit significant verbetert. (Khazzam, M. S., Mulligan, E. P., Brunette-Christiansen, M., & Shirley, Z., 2018)
“Beweging blijft de interventie die altijd heeft bestaan,” benadrukt Jef. “Hoe dan ook, er moet gewoon in zo’n schouder bewogen worden. En als je in het schoudergewricht weinig kunt bewegen, dan moet je in de schouderbladen bewegen of in de nek.”
Optimalisatie van de slaapomgeving
Nederlandse onderzoeksresultaten bij 19 personen met nek-schouderklachten toonden significante verbeteringen bij gebruik van een instelbaar matras-kussensysteem (Beddelicious Blocks matras en Beddelicious Adjuzztable hoofdkussen): 30% minder nekklachten, 26% minder schouderklachten en 37% minder stijfheid vergeleken met een standaard matras. (Zonneveld, J. G. J., Scholten, M. J., & Hulshof, H. A., 2022)
“Een kussen is een gedeelte van de ondersteuning, maar de basis – je matras – geeft ondersteuning aan de hele schoudergordelregio,” legt Hidde uit. “Vaak is een schouderzone in de matras gewoon te hard voor veel mensen. Ze worden dan niet goed ondersteund en ontvangen veel druk, waardoor ze meer gaan doordraaien gedurende de nacht.”
Holistische aanpak
Moderne inzichten tonen aan dat effectieve behandeling verder gaat dan alleen de schouder. “Niet meer inzoomen op die schouder, maar uitzoomen,” stelt Jef. “Kijken van: wie zit er voor je? Wat is de omgeving van je cliënt? Hoe is de algemene gezondheid? We kijken naar veel meer factoren.”
Stress speelt een belangrijke rol, vooral bij chronische klachten. “Bij langdurige schouderklachten komen ook andere factoren zoals stress absoluut aan bod,” verklaart Jef. Daarnaast kunnen comorbiditeiten zoals diabetes, hypertensie en depressie de slaapkwaliteit verder beïnvloeden.
Toekomstperspectief en lopend onderzoek
Recent onderzoek richt zich steeds meer op de bidirectionele relatie tussen pijn en slaap. Waar eerder vooral gefocust werd op hoe pijn slaap verstoort, wordt nu ook onderzocht hoe slaapverstoringen pijn kunnen verergeren. (Khazzam et al., 2018)
“Het zou gewoon lekker zijn als je mensen goed kunt adviseren: welke houding is goed, hoe lig je het beste?” aldus Jef. “Vooral bij die groep met chronische klachten zou het ontzettend prettig zijn als je daar veel beter in kunt voorzien.”
Nieuwe ontwikkelingen zoals slaapmonitoring (Slaapgedrag Thuimeting met de SlaapID-sensor) en gepersonaliseerde matras-instellingen (Beddelicious Blocks) bieden veelbelovende mogelijkheden. Het Nederlandse onderzoek toont aan dat individuele aanpassing van ondersteuning concrete verbetering kan opleveren.
Drie praktische doorbraakstrategieën
Verstoor de pijn-cirkel: Zoek actieve behandeling voor je schouderklacht en negeer klachten niet te lang. Vroege interventie voorkomt chronificatie en bijbehorende slaapproblemen.
Optimaliseer je slaapomgeving: Investeer via een matras in goede ondersteuning voor je hele schoudergordelregio, niet alleen je kussen. Overweeg professioneel advies over je slaaphouding.
Behandel het totaalplaatje: Neem ook stress, algemene gezondheid en omgevingsfactoren mee in je aanpak. De schouder is onderdeel van een groter systeem.
De pijn-slaap cirkel bij schouderklachten hoeft niet onbreekbaar te zijn. Door gerichte aanpak van zowel de onderliggende klacht als de slaapomgeving, gecombineerd met aandacht voor het totaalplaatje, is doorbraak mogelijk. Zoals recent onderzoek bewijst: met de juiste aanpak kunnen zowel pijn als slaapkwaliteit significant verbeteren.
Wil je weten hoe goed jouw huidige slaapkwaliteit is en of je schouderklachten mogelijk gerelateerd zijn aan je slaaphouding? Doe de Slaapkwaliteit score test, en ontdek wat je kunt verbeteren voor een betere nachtrust.
Bronnen:
Castro-Contreras, E., & Valdez-Pardo, M. E. (2022). Rotator cuff injuries with nighttime pain and sleep quality before and after treatment. Acta Ortopédica Mexicana, 36(1), 33-38.
Hammad, A., Grinbaum, E., Chezar, A., Israeli, A., Rozen, N., & Rubin, G. (2022). The correlation between shoulder pathologies and sleep disorders. Journal of International Medical Research, 50(6), 1-10.
Kempf, B., & Kongsted, A. (2012). Association between the side of unilateral shoulder pain and preferred sleeping position: a cross-sectional study of 83 Danish patients. Journal of Manipulative and Physiological Therapeutics, 35(6), 407-412.
Khazzam, M. S., Mulligan, E. P., Brunette-Christiansen, M., & Shirley, Z. (2018). Sleep quality in patients with rotator cuff disease. Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons, 26(6), 215-222.
Zonneveld, J. G. J., Scholten, M. J., & Hulshof, H. A. (2022). Effect of a tailored mattress and pillow on sleep quality and pain rating for nightly shoulder and neck pain. VU Amsterdam.